Amerikan halkı 60’ıncı başkanlık seçimi için 5 Kasım’da sandık başına gitmeye hazırlanırken, Demokrat Harris ile Cumhuriyetçi Trump ortasındaki kıyasıya rekabette gözler, “salıncak eyaletler” ya da “kritik eyaletler” olarak isimlendirilen 7 eyalette olacak.
Bazı seçimlerde Demokrat, kimilerinde ise Cumhuriyetçi adaylara oy vermesi münasebetiyle seçimlerin mukadderatını etkileyen eyaletler biçiminde kodlanan kelam konusu eyaletlerdeki sonuçlar, 5 Kasım’da kimin yarıştan galip çıkacağını büyük ölçüde belirleyecek. Bu seçimlerde gözlerin çevrileceği Arizona, Nevada, Wisconsin, Michigan, Pennsylvania, Kuzey Carolina ve Georgia eyaletlerindeki seçmenlerin Harris’i mi Trump’ı mı tercih edeceği, ABD’nin yeni liderinin kim olacağını gösterecek.
NEDEN KIYMETLİLER?
ABD’de kimi eyaletlerin seçimlerin mukadderatını belirliyor olmasında, Seçiciler Kurulu (Electoral College) denen seçim sisteminin büyük tesiri var. Kelam konusu sisteme nazaran Amerikalı seçmenler, lider adayını direkt değil, oy verdikleri delegeler yoluyla seçiyor. Bu da toplam 538 delegenin yarısından bir fazlasını, yani 270 delegeyi kazanan adayın başkanlık seçimlerini kazanması manasına geliyor. Hasebiyle başkanlık yarışında en çok oyu alan aday değil, en fazla delegeye ulaşan aday yarışı önde bitirmiş oluyor.
Aynı sisteme nazaran bir eyalette rakibinden 1 oy dahi fazla alan lider adayı, o eyaletteki tüm delegeleri kazanıyor (winner-take-all). Bu sistemde eyaletlerin nüfus tartısına nazaran dağıtılmış delegeler bulunuyor ve seçmenler hangi adaya oy vermek istiyorlarsa onu temsilen aslında bu delegelere oylarını vermiş oluyor.
ABD seçim sistemine nazaran, örneğin, California’nın 54 delegesi bulunurken, Texas’ın 40, Florida’nın 30 ve New York’un 28 delegesi bulunuyor fakat delege sayısı fazla olan bu eyaletlerin parti eğilimleri uzun yıllardır pek değişmediği için toplamda sonuca tesirleri büyük olmuyor. Örneğin California ve New York uzun yıllardır Demokrat, Texas ve Florida ise uzun vakittir Cumhuriyetçi eğilimiyle biliniyor.
Öte yandan her seçimde farklı bir adaya oy verme potansiyeline sahip seçmen kitlesi bulunan Pennsylvania, Georgia, Wisconsin ve Michigan üzere eyaletler ise sonuca direkt tesir ediyor.
2020 yılında yapılan son nüfus sayımına nazaran güncellenen delege sayılarına nazaran Arizona’nın 11, Nevada’nın 6, Wisconsin’ın 10, Michigan’ın 15, Pennsylvania’nın 19, Kuzey Carolina’nın 16 ve Georgia’nın ise 16 delegesi bulunuyor. Bu hesaba nazaran örneğin, Pennsylvania, Kuzey Carolina ve Michigan’ı kazanan bir aday yalnızca bu eyaletlerden 50 delegeyi hanesine yazdırırken, bu eyaletlerden 4’ünü kaybeden bir adayın ise seçimleri kazanma mümkünlüğü düşüyor.
Örneğin 2016 yılındaki başkanlık seçimlerinde Trump, rakibi Hillary Clinton’dan toplamda daha az oy almasına rağmen, kritik eyaletlerdeki başarılı performansıyla 304 delegeye ulaşarak seçimleri kazanmıştı.
KRİTİK EYALETLER
ABD Başkanı Joe Biden’ın 21 Temmuz’da yarıştan çekildiğini ve yerine Harris’i aday gösterdiğini açıkladığı gün, hem ülke geneli anketlerde hem de kritik eyaletlerde Trump, Biden’ın önünde gözüküyordu.
Söz konusu tarihte Biden, kritik eyaletlerdeki anketlerde yüzde 42,3 seviyesinde takviyeye sahipken, rakibi Trump ise yüzde 46,7’lik oy oranına ulaşmıştı.
Biden’ın yarıştan çekilmesi ve kendisinin aday olmasıyla birlikte süratli halde Trump’la ortayı kapatan Harris, bugün itibariyle kritik eyaletlerde yapılan anketlerde yüzde 47,3’lük oy oranıyla Trump’la neredeyse birebir oy oranına sahip.
ABD’de seçim anketlerini yayınlayan Real Clear Politics (RCP) isimli haber platformunun datalarına nazaran Trump, 7 kritik eyaletin 5’inde yüzde 1’in altında bir puan farkıyla Harris’in önünde gözüküyor.
22-27 Ağustos tarihleri ortasında yapılan 14 ülke geneli anketin ortalamasına nazaran Harris yüzde 48,4, Trump ise yüzde 46,9 oy oranına sahip gözüküyor.
Kritik eyaletlere tek tek bakıldığında ise Arizona’da Trump yüzde 47,3, Harris yüzde 46,8; Nevada’da Trump 47,4, Harris yüzde 46; Wisconsin’de Trump yüzde 47,6, Harris yüzde 48,6; Michigan’da Trump yüzde 46,5, Harris yüzde 48,5; Pennsylvania’da Trump yüzde 47,7, Harris yüzde 47,5; Kuzey Carolina’da Trump 47,2, Harris yüzde 46,3 ve Georgia’da Trump 48,1, Harris ise yüzde 47,1 oy oranıyla yarışı götürüyor.
Söz konusu 7 salıncak eyaletteki yeni anket ortalamalarına bakıldığında ise Trump’ın 47,4, Harris’in ise yüzde 47,3 seviyesinde dayanağa sahip olduğu gözüküyor.
Biden-Trump eşleşmesinde tüm bu eyaletlerde Biden’ın önünde bulunan Trump ile Harris ortasındaki farkın neredeyse sıfıra inmesi, Demokrat seçmenle Cumhuriyetçi seçmen ortasında kora kor bir başkanlık yarışı yaşanacağı manasına geliyor.
ESKİ SEÇİMLERE NAZARAN…
2024 başkanlık seçimlerinin kendine ilişkin dinamikleri olsa da birçok uzman, 2016 ve 2020 seçim sonuçlarındaki değişimden yola çıkarak manalı bir kıymetlendirme yapmaya çalışıyor. Buna nazaran 2020 seçimlerinin sonucuna en fazla tesir eden eyaletlerden olan Pennsylvania’da 2016 yılında az farkla kazanan Trump, 2020 yılında Biden’a net bir farkla kaybetti.
Seçim sonuçlarının mahkemeye taşındığı eyaletlerden Georgia’da 2016 yılında kazanan Trump, 2020 yılındaki seçimlerde ise Biden’a az farkla kaybetti. Bilhassa mavi yakalı personel kesitinin güçlü olduğu Wisconsin ve Michigan’da 2016 yılında kazanan Trump’ın 2020’deki seçimlerde Biden’a kaybetmesi dikkat çekti.
Benzer biçimde Arizona’da da 2016’da kazanan Trump, 2020’de Biden’a kaybetti. Delege sayısı az olsa da demografik değişimi münasebetiyle dikkat çeken eyaletlerden Nevada’da ise 2016’da Hillary Clinton kazanırken, 2020 yılında da Biden rakibi Trump’ı geçti.
2016 yılında kazandığı Kuzey Carolina’yı 2020 yılında da kazanan Trump, bu eyaletteki Cumhuriyetçi-muhafazakar kimliğin güçlenmesine katkı yaptı.
DİNAMİKLER: İKTİSAT, KÜRTAJ, GAZZE KRİZİ
Ülke genelindeki tüm anketler, enflasyon ve ekonomik sıkıntılar, kürtaj ile ilgili tartışmalar ve hudut güvenliği bahislerinin seçmenlerin zihnindeki ana başlıklar olduğunu gösteriyor. Bununla birlikte ABD’nin Gazze siyaseti da kayda paha bir başlık olarak görülüyor.
Amerikalı Müslümanların ve Arapların en ağır olduğu Michigan eyaleti, 15 delegesi ile değerli bir eyalet olarak dikkat çekerken, Biden’ın Gazze siyasetine yönelik sert tenkitler, “bağımsız” (uncommitted) yüzbinlerce seçmenin ortaya çıkmasına neden oldu.
Bu seçmenler, İsrail’e şartsız takviyesini eleştirdikleri Biden’a oy vermeyebileceklerini lisana getirirken, alternatif olarak Trump’ı da hiçbir formda görmüyorlar. Bu sebeple ya 3. bir yol bulmak ya da İsrail siyasetinin değişmesi durumunda Harris’e oy vermek üzerine kurulu bir yaklaşım benimseyen bağımsız seçmenler, bilhassa Harris’in Gazze konusunda ne yapacağını yakından takip ediyor.
Diğer yandan 2000 yılından bu yana yapılan tüm seçimlerde, 2016 hariç, çok ufak farklarla Demokratların kazandığı bir öteki kritik eyalet Wisconsin’de Trump 8 yıl evvel beklenmeyen bir muvaffakiyet kazandı. Mavi yakalı personellerin ağır olduğu eyaletteki en değerli başlık iktisat.
2020’de Demokratların Biden eliyle tekrar kazandığı eyaletteki tüm göstergeler, Trump ile Harris ortasında Demokratlar lehine yüzde 1’den küçük az bir marjın olduğunu gösteriyor.
Ekonomi ve kürtajla ilgili tartışmaların ağır olduğu bir başka eyalet Pennsylvania’da da son iki seçimdir (2016’da Trump, 2020’de Biden) kazanan aday yüzde 1’den düşük bir farkla muvaffakiyet elde etti. Eyaletin seçim dinamiklerini yakından takip eden uzmanlar, Demokrat seçmen sayısıyla Cumhuriyetçi seçmen sayısının birbirine bu kadar yakın olduğu az eyalet olduğunu ve bunun demografik açıdan seçim kestirimini zorlaştırdığını belirtiyor.
Özellikle 2020 seçim sonuçlarına tesiriyle tartışma yaratan ve sonuçlar mahkemeye taşınan Georgia da 2024 seçimlerinin anahtar eyaletlerinden biri olarak öne çıkıyor. Son devirde Cumhuriyetçi eğilimin arttığı kaydedilen eyalette 2016 yılında rahat kazanan Trump, 2020’de Biden’a yalnızca yüzde 0,3 farkla kaybetmiş ve büyük tartışmalar yaşanmıştı.